In deze nieuwsbrief worden enkele opvallende actualiteiten beschreven uit het vierde kwartaal van 2020, op het gebied van exportcontrole en sanctierecht in Nederland.

1. (Aankomende) Wet- en regelgeving en/of wijzigingen

A. Wijziging van Regeling Algemene Doorvoervergunningen NL007 en NL008

Op 27 oktober 2020 werd de “Regeling van de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking van 16 oktober 2020, nr. MinBuZa.2020.5738-34, tot wijziging van de Regeling algemene doorvoervergunningen NL007 en NL008” in de Staatscourant gepubliceerd. Sinds oktober 2019 heeft Nederland een aangescherpt wapenexportbeleid ten aanzien van Turkije, om te voorkomen dat militaire goederen uit de Europese Unie (“EU”) worden ingezet in Syrië. Om te voorkomen dat “minder gevoelige” militaire goederen (waarop de Regeling algemene doorvoervergunning NL007 en de Regeling algemene doorvoervergunning NL008 van toepassing zijn) naar Turkije worden geëxporteerd, zijn deze regelingen aangepast en wordt Turkije uitgesloten als eindbestemming (Staatscourant 2020, nr. 55420, p. 2).

B. Wetsvoorstel Binnenbrengen en de invoer van cultuurgoederen

Op 17 november 2020 werden het wetsvoorstel, de memorie van toelichting en het nader rapport gepubliceerd met betrekking tot wijzigingen van de Erfgoedwet en de Wet op de economische delicten. Met dit wetsvoorstel wordt uitvoering gegeven aan Verordening (EU) 2019/880 van het Europees Parlement en de Raad van de EU van 17 april 2019 betreffende het binnenbrengen en de invoer van cultuurgoederen (Kamerstukken II 2020/2021, 35635, nr. 3, p. 1). De nieuwe wet gaat voorschriften bevatten voor de regulering van de handel in cultuurgoederen afkomstig uit landen buiten het douanegebied van de EU. Er worden voorwaarden gesteld voor het binnenbrengen en invoeren van cultuurgoederen van buiten het douanegebied van de EU (p. 2). Voor bepaalde stakeholders zal de onderzoeksplicht worden vergroot en importeurs zullen in de toekomst bij de invoer van bepaalde cultuurgoederen een vergunning moeten aanvragen. Voor andere goederen zal een verklaring moeten worden afgegeven (Kamerstukken II 2020/2021, 35635, nr. 3, p. 7).

C. EU-sancties ook in Caribisch deel van Nederlandse Koninkrijk

Op 3 december 2020 werd de Nota naar aanleiding van het verslag van de Rijkswet nationaliteit zeeschepen gepubliceerd op de website van de Rijksoverheid. In deze nota staat onder meer het volgende: ‘Ook kunnen bepaalde internationale organisaties verplichtingen opleggen aan hun lidstaten, zoals onder meer gebeurt in resoluties van de VN-Veiligheidsraad. Het kan hier bijvoorbeeld gaan om het opleggen van (economische) sancties of het instellen van een wapenembargo door de VN-Veiligheidsraad. Voor Nederland geldt ook het nakomen van EU-sancties als een volkenrechtelijke verplichting. Door middel van de tweede nota van wijziging wordt in de artikelen 12 en 13 van het voorstel een lid toegevoegd waarin wordt bepaald dat dergelijke EU-sancties ook voor de Caribische landen als verplichting gelden’ (Kamerstukken II 2020/2021, 33134, nr. 15, pp. 10-11).

D. Aankomende internetconsultatie Wetsvoorstel toetsing economie & nationale veiligheid

In December 2020 publiceerde het Ministerie van Financiën het rapport “Beleidsdoorlichting Deelnemingenbeleid 2020”. In dit rapport wordt onder andere beschreven dat het kabinet werkt aan aanvullende maatregelen om de Nederlandse defensie-industrie te beschermen tegen ongewenste buitenlandse overnames en investeringen, in de vorm van een sectorale investeringstoets (zie ook BenninkAmar Nederland Update: Derde Kwartaal 2020). In 2021 zal er een internetconsultatie plaatsvinden met betrekking tot deze nieuwe wet. Via andere instrumenten is de Nederlandse defensie-industrie op dit moment al gereguleerd, bijvoorbeeld ten aanzien van de export van strategische goederen (Ministerie van Financiën, Beleidsdoorlichting Deelnemingenbeleid 2020, Den Haag: Ministerie van Financiën 2020, p. 100).

2. Officiële Publicaties

A. Aanscherping wapenexportbeleid Hongkong

Op 9 oktober 2020 heeft de Nederlandse regering besloten in reactie op de invoering van de nationale veiligheidswet in Hongkong het Nederlandse wapenexportbeleid aan te scherpen. Vergunningaanvragen voor de export van militaire goederen naar Hongkong worden voortaan op dezelfde manier beoordeeld als aanvragen bestemd voor de rest van China.

B. Toezegging over douanetoezicht op wapendoorvoer

Op 4 november 2020 informeerde de staatssecretaris van Financiën – Toeslagen en Douane de Tweede Kamer over de stappen die de Douane gaat zetten ‘met betrekking tot de bestrijding van wapenhandel en doorvoer van wapens’ (p. 1). Volgens de staatssecretaris is het bij bedrijven nu niet altijd duidelijk wie uiteindelijk voor de vergunning verantwoordelijk is. Om het toezicht zo effectief en sluitend mogelijk te laten zijn, is die duidelijkheid volgens de staatssecretaris wel nodig. Er is dan ook besloten dat er een analyse zal worden gemaakt van de huidige verantwoordelijkheidsverdeling tussen bedrijven, waaronder vrachtafhandelaars en verzenders, voor het nakomen van wettelijke verplichtingen in doorvoersituaties. Daarnaast wil de staatssecretaris kijken naar de wijze waarop andere EU-landen omgaan met het toezicht op doorvoer van militaire goederen. Deze analyse zal naar verwachting in het tweede kwartaal 2021 gereed zijn.

C. Maatregelen kennisveiligheid hoger onderwijs & wetenschap

Op 27 november 2020 informeerden de Ministers van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap en J&V en de staatssecretaris van EZK de Tweede Kamer over een pakket aan maatregelen om de kennisveiligheid in het Nederlandse hoger onderwijs en de (toegepaste) wetenschap beter te borgen. Het doel hierbij is om internationale samenwerking op een veilige manier te laten plaatsvinden, met oog voor zowel kansen, als de risico’s, die met dergelijke samenwerkingen samenhangen. In deze kamerbrief wordt onder meer verwezen naar een checklist die specifiek ziet op samenwerkingen met Chinese universiteiten en andere onderzoeksinstellingen. Deze checklist is tot stand gekomen naar aanleiding van een samenwerking tussen het Den Haag Centrum voor Strategische Studies en het LeidenAsiaCentre. De checklist is onder meer te vinden op de website van het HCSS: [LINK].

D. Informatievoorziening over nieuwe Commissievoorstellen

Per brief van 27 november 2020, informeerde de Minister van Buitenlandse Zaken (“BuZa”) de Voorzitter van de Tweede Kamer over enkele nieuwe voorstellen van de Europese Commissie. Als bijlage bij deze brief stuurde de minister “Fiche 1: Wijziging verordening Algemene Uniale Exportvergunning (dual-use) in verband met Brexit” mee (d.d. 27 november 2020). In Fiche 1 staat beschreven dat er twee soorten algemene vergunningen zijn voor goederen voor tweeërlei gebruik: (i) de uniale algemene vergunning (waar het in Fiche 1 om gaat) en (ii) de nationale algemene vergunning (p. 2). Deze vergunningen ‘bieden exporteurs binnen de EU de mogelijkheid om voor specifieke transacties met een laag risico door middel van een sterk vereenvoudigde procedure goederen voor tweeërlei gebruik de EU uit te voeren’ (p. 2). Als gevolg van Brexit, is het Verenigd Koninkrijk geen lidstaat meer van de EU. De Europese Commissie stelt voor om het Verenigd Koninkrijk toe te voegen aan de lijst van landen waarvoor een uniale algemene uitvoervergunning van toepassing is. Volgens de Europese Commissie voldoet het Verenigd Koninkrijk aan het profiel van een land met laag risico voor de uitvoer van goederen voor tweeërlei gebruik (p. 3).

E. Verkoop van Nederlandse defensiewapens

Op 10 december 2020 stuurde de staatssecretaris van Defensie een brief aan de Voorzitter van de Tweede Kamer over het Nederlandse wapenexportbeleid. In deze brief ging de staatssecretaris in op de zogenaamde “Malta-casus”. In de Malta-casus stonden Nederlandse defensiewapens centraal die via een omstreden deal verkocht zijn aan een tussenhandelaar, en uiteindelijk op Malta terecht zijn gekomen (Kamerstukken II 2020/2021, 22054, nr. 335). In 2020 verkocht Defensie honderden wapens aan een Nederlands bedrijf. Deze wapens kwamen vervolgens terecht bij een wapenwinkel in Malta. Het betreffende bedrijf is een leverancier van wapens en toebehoren aan Defensie. Defensie heeft in de Malta-casus vastgesteld dat dit bedrijf in het bezit is van de vereiste vergunning in het kader van de Wet Wapens en Munitie. Naar aanleiding van de Malta-casus besloot de staatssecretaris van Defensie om de losse verkoop van handvuurwapens van Defensie door de Nederlandse Staat aan private partijen op te schorten (p. 3).

F. Maatschappelijk verantwoord investeren & wapenproductie

Op 16 december 2020 werden er Kamervragen gepubliceerd over maatschappelijk verantwoord investeren en wapenproductie. Eén van de vragen die werden gesteld aan de Minister van Buitenlandse Handel & Ontwikkelingssamenwerking is of de minister het toelaatbaar vindt dat Nederlandse verzekeraars, die allemaal de OESO-richtlijnen en UN Guiding Principles on Business and Human Rights onderschrijven, al jarenlang investeren in bedrijven die wapens leveren aan Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten, zonder dat er in hun publieke rapportage aandacht wordt besteed aan hun inspanningen om de risico’s van deze investeringen te vermijden? (Kamerstukken II 2020/2021, nr. 2020Z25130). De antwoorden op deze Kamervragen zullen waarschijnlijk het eerste kwartaal van 2021 worden gepubliceerd.

G. Samenverwerking Nederlandse universiteiten met China

Op 18 december 2020 beantwoordden de Minister van OCW en de staatssecretaris van EZK Kamervragen over de samenwerking tussen Nederlandse universiteiten met China. In deze kamerbrief zetten de bewindslieden uiteen dat het kabinet gaat bezien welke elementen van samenwerkingsovereenkomsten met buitenlandse partners (kennisinstellingen of bedrijven) een risico vormen op ongewenste kennisoverdracht. Volgens de Minister van OCW en de staatssecretaris van EZK vallen samenwerkingen op het gebied van dual use en hoogwaardige technologie hier ook onder. Deze twee onderwerpen hebben op dit moment al extra de aandacht vanwege bestaande wet- en regelgeving op het gebied van exportcontrole (Aanhangsel Handelingen II 2020/2021, nr. 1186).

H. Export verarmd URENCO-uranium naar Rusland

Op 18 december 2020 beantwoordde de Minister van BH&O Kamervragen over het bericht “Export verarmd URENCO-uranium naar Rusland in strijd Europese sancties”. Volgens de minister kunnen exportvergunningen voor (verarmd-)uranium worden verleend ten behoeve van civiele doeleinden. Volgens de minister worden dergelijke vergunningen onder strikte voorwaarden afgegeven: de vergunningen worden uitsluitend verstrekt nadat de Nederlandse overheid voorafgaand aan de export, formele overheidsgaranties heeft ontvangen van het ontvangende land, omtrent dit civiele eindgebruik (Aanhangsel Kamerstukken II 2020/2021, nr. 770).

3. Overige Publicaties

A. Handboek Rusland & Factsheet Rusland

Op 20 oktober 2020 publiceerde het Ministerie van BuZa, een nieuwe versie van het Handboek Rusland. In het handboek is praktische informatie te vinden over zaken doen met Rusland en omgaan met sancties. Op 20 oktober 2020 is ook een “Factsheet Rusland / Krim” gepubliceerd. Deze factsheet bevat een vereenvoudigde samenvatting van de belangrijkste Russische sanctiemaatregelen.

B. Belastingdienst, Toeslagen en Douane: Jaarplan 2021

In november 2020 werd het “Jaarplan 2021” gepubliceerd van de Belastingdienst, Toeslagen en Douane. Als gevolg van Brexit verwacht de Douane dat een groot deel van de Nederlandse bedrijven die straks te maken krijgt met douaneformaliteiten, hier geen ervaring mee heeft. Het blijft afwachten of deze bedrijven zich voldoende realiseren wat dit van hen aan voorbereiding vraagt, aldus de Douane. Zo is het risico aanwezig dat begin 2021 door een groot aantal bedrijven alsnog vergunningen aangevraagd moeten worden (p. 105). De Douane voert opdrachten uit op basis van de Algemene Douanewet, het Douanewetboek van de Unie (“DWU”) en tientallen Europese verordeningen (p. 97). In 2021 gaat de Douane starten met het beoordelen van alle bedrijven die een DWU-vergunning of accijnsvergunning hebben (p. 109). Op basis van deze beoordelingen wil de Douane, risico’s gaan afdekken (p. 109).

C. Kustwacht voor het Koninkrijk der Nederlanden in het Caribisch Gebied: Jaarplan 2021

Op 11 december 2020 werd het “Jaarplan 2021” gepubliceerd van de kustwacht voor het Koninkrijk der Nederlanden in het Caribisch gebied. In dit jaarplan wordt beschreven dat de Caribische Kustwacht tachtig procent van de (opsporings)activiteiten besteedt aan het tegengaan van (i) drugssmokkel, (ii) smokkel van strategische goederen en (iii) andere vormen van ernstige criminaliteit zoals mensensmokkel en mensenhandel. Ook in 2021 blijft de Caribische Kustwacht dit onverminderd doen (p. 29).

Vragen?

Als u vragen heeft over een van de onderwerpen in deze nieuwsbrief kunt u contact opnemen met BenninkAmar Advocaten, per email (info@batradelaw.com) of per telefoon +31203085918.