In deze nieuwsbrief worden diverse opvallende actualiteiten beschreven uit het eerste kwartaal van 2021 op het gebied van exportcontrole, sanctierecht en economisch strafrecht in Nederland. De actualiteiten zijn onderverdeeld in veranderingen in wet- en regelgeving, jurisprudentie, officiële publicaties van de Nederlandse overheid en andersoortige publicaties die in het oog springen.
1. (Aankomende) Wet- en regelgeving en/of wijzigingen
A. Wetsvoorstel Huis voor klokkenluiders
Op 7 januari 2021 is een voorstel ingediend voor een Wet Huis voor klokkenluiders. De bescherming van klokkenluiders krijgt tegenwoordig veel aandacht: zo is in september 2020 een onderzoek over evaluatie van deze wet afgerond en wordt inmiddels een wetsvoorstel voor de implementatie van de EU-klokkenluidersrichtlijn voorbereid. De Wet Huis voor klokkenluiders beoogt de rechtsbescherming van de klokkenluider te verbeteren, o.a. door verschuiving van de bewijslast van de klokkenluider naar de werkgever.
B. Implementatie Richtlijn 2019/713/EU inzake bestrijding van fraude / vervalsing
Op 29 januari 2021 is een verslag over de Implementatie van Richtlijn 2019/713/EU inzake bestrijding van fraude met en vervalsing van niet-contante betaalmiddelen gepubliceerd. De richtlijn is in vrij algemene bewoordingen opgesteld om technologieneutraal – en daarmee toekomstbestendig – te zijn. De opkomst van nieuwe betaaltechnologieën impliceert mogelijk nieuwe mogelijkheden van fraude. Met de toekomstgerichte aanpak zullen gedragingen voortvloeiend uit nieuwe technologie automatisch onder Europese en nationale wetgeving vallen. Ook wordt verbetering van samenwerking en informatie-uitwisseling tussen lidstaten van belang geacht in de strijd tegen online betaalfraude, omdat fraude met niet-contante betaalmiddelen een belangrijke grensoverschrijdende dimensie heeft.
C. Advies Raad van State m.b.t. aanpassing WED in kader van op markt brengen van precursoren voor explosieven
Op 18 februari 2021 is het Advies van de Raad van State inzake het wijzigingsvoorstel van de Wet precursoren voor explosieven en de Wet op de economische delicten ter uitvoering van Verordening (EU) 2019/1148 over het op de markt brengen en het gebruik van precursoren voor explosieven gepubliceerd. Het advies bevat slechts enkele redactionele en technische aanpassingen in het voorstel van de Wet en de memorie van toelichting.
D. Initatiefnota gelijk speelveld afgifte exportvergunningen defensiebedrijven EU
Op 8 maart 2021 is een initiatiefnota ingediend m.b.t. een gelijk speelveld bij de afgifte van exportvergunningen voor defensiebedrijven in de EU. Gesteld wordt dat de Nederlandse overheid door een strikt exportcontrolebeleid de Nederlandse defensie-industrie achterstelt ten opzichte van Europese concurrenten. De gevolgen hiervan kunnen worden ingeperkt indien het kabinet Algemene Vergunningen afgeeft voor de export van goederen in het kader van Europese samenwerkingsprogramma´s en afspraken met partnerlanden maakt ten aanzien van de export van gemeenschappelijke projecten.
E. Wetsvoorstel verantwoord en duurzaam internationaal ondernemen
Op 11 maart 2021 is een voorstel voor de Wet verantwoord en duurzaam internationaal ondernemen ingediend met regels voor zorgvuldigheid in productieketens om schending van mensenrechten, arbeidsrechten en het milieu te voorkomen bij het grensoverschrijdend bedrijven van handel. Met dit initiatief komt er een zorgplicht verantwoord ondernemen op iedere onderneming te rusten, wordt een toezichthouder belast met handhaving van de Wet aangewezen en zal de Wet zorgplicht kinderarbeid worden ingetrokken.
F. Wetsvoorstel goedkeuring Strategische Partnerschapsovereenkomst EU-Japan
Op 19 maart 2021 heeft de Raad van State het voorstel voor een wet tot goedkeuring van de Strategische Partnerschapsovereenkomst (“SPA”) tussen de EU en haar lidstaten, enerzijds, en Japan, anderzijds, gepubliceerd. De SPA vormt de eerste bilaterale kaderovereenkomst tussen de EU en Japan die invulling geeft aan de wederzijdse wens om bestaande samenwerking te versterken en politieke en sectorale partnerschap te stimuleren. Deze overeenkomst biedt een duurzame rechtsgrond voor partijen om zich aan de doelstelling van internationale vrede en veiligheid en voorkoming van verspreiding van massavernietigingswapens te committeren.
2. Jurisprudentie
A. Rechtszaak DNB / Bitonic (maart-april 2021)
Op 23 maart 2021 vond de rechtszaak De Nederlandsche Bank (“DNB”))/Bitonic plaats bij de Rechtbank Rotterdam. Bitonic is de eerste bitcoinhandelaar die zich openlijk uitspreekt tegen het door DNB opgelegde registratie-vereiste. Zonder registratie mogen geen cryptodiensten worden verleend. In het kader van de registratie verplicht DNB crypto-ondernemers verder voor iedere transactie:
- de identiteit en de woonplaats van de tegenpartij vast te stellen en te screenen tegen sanctielijsten; en
- vast te stellen dat deze persoon ook daadwerkelijk de ontvanger of verzender is.
Bitonic stelt dat deze eisen voor screening van transacties strenger – en daarmee onrechtmatig – zijn dan de eisen gesteld aan banken, verzekeraars en wisselkantoren. Op 7 april 2021 heeft de Rechtbank Rotterdam het verzoek om voorlopige voorziening toegewezen zonder schorsing van het registratievereiste. DNB dient nu binnen 6 weken te beslissen op het bezwaar van Bitonic, daarmee de overwegingen van de Rechtbank mee te nemen, waaruit valt op te maken dat de eisen van DNB mogelijk inderdaad disproportioneel zijn.
3. Officiële Publicaties
A. Verslag algemeen overleg m.b.t. relatie NAVO en China / Turkije
Op 8 januari 2021 hebben de vaste commissie voor Buitenlandse zaken en de vaste commissie voor Defensie overlegd over de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (“NAVO”) en de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa. In het licht van NAVO zijn de relatie met China en de wens om een gezamenlijke positie over Turkije in te nemen vanwege betrokkenheid van Turkije in regionale conflicten besproken. Ook is er vergaderd over wapenbeheersing en de opkomst van nieuwe wapensystemen.
B. Verslag schriftelijk overleg m.b.t. onderzoek naar invloed China op onderwijs in NL
Op 11 januari 2021 is het verslag van het schriftelijk overleg over het rapport Clingendael, waarin de invloed van China op het onderwijs in Nederland wordt onderzocht, gepubliceerd. In dit verslag wordt bevestigd dat internationale sancties van de EU en de VN een grondslag kunnen bieden voor toetsing van onderzoekers en studenten, maar geen algemeen kader bieden voor het tegengaan van ongewenste overdracht van dual-use technologie. Ook wordt gesteld dat de Europese dual-use verordening slechts een juridisch kader biedt voor de uitvoer van technologie en niet voor het toelaten van onderzoekers en studenten in Nederland.
C. Verslag van notaoverleg m.b.t. onderhandelingen EU-VK
Op 14 januari 2021 is een verslag gepubliceerd waarin onderhandelingen over het toekomstig partnerschap tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk (“VK”) aan bod komen. De positie van het VK m.b.t. de effectiviteit van gezamenlijk optreden tegen regimes van landen als Iran en China komt aan bod. Ook is behandeld op welke wijze een gelijk speelveld voor sociale standaarden gecreëerd kan worden tussen het VK en de EU.
D. Verslag vergadering m.b.t. versterking positie Internationaal Strafhof
Op 15 januari 2021 is een verslag van de jaarlijkse vergadering van verdragspartijen van het Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof, en in het bijzonder versterking van de positie van het Strafhof, geopenbaard. Uit een onafhankelijke evaluatie zijn aanbevelingen gekomen over de verhouding tussen het kantoor van de aanklager, de rechters en de Griffie, het interne werkklimaat, de positie van slachtoffers en de efficiëntie van rechterlijke procedures. Ook is bescherming van de onafhankelijkheid van het Strafhof besproken in het licht van door de VS opgelegde sancties aan personeelsleden van het Strafhof n.a.v. een onderzoek naar de situatie in Afghanistan.
E. Verslag schriftelijk overleg over Nederlands wapenexportbeleid 2019
Op 20 januari 2021 is het verslag van een schriftelijk overleg over het rapport “Het Nederlandse Wapenexportbeleid in 2019” uitgebracht. Ingediende vragen zien onder meer op de omstreden afgifte van een vergunning voor de doorlevering van militair materieel via Turkije naar Pakistan en het besluit om vergunningaanvragen voor de export van militaire goederen naar Hongkong op gelijke wijze te beoordelen als aanvragen bestemd voor de rest van de Volksrepubliek China. Ook zijn er vragen gesteld over de rol van Nederlandse verzekeraars bij aanhoudende investeringen in controversiële wapenhandel.
F. Kamervragen n.a.v. bericht «Mag de bank weigeren om je een bankrekening te geven? Dat gaat AFM onderzoeken»
Op 4 februari 2021 zijn de antwoorden op Kamervragen gepubliceerd inzake het bericht ‘Mag de bank weigeren om je een bankrekening te geven? Dat gaat Autoriteit Financiële Markten (“AFM”) onderzoeken’. Naar aanleiding van signalen over geblokkeerde bankrekeningen van Nederlanders met ook de Amerikaanse nationaliteit zonder een ‘Tax Identification Number’ (Amerikaans fiscaal nummer, “TIN”), is de AFM een verkennend onderzoek gestart. Onderzocht wordt op welke wijze in Nederland gevestigde banken hun klanten benaderen m.b.t. de plicht om een basisbetaalrekening aan te bieden. Een in Nederland gevestigde bank kan een reguliere betaalrekening opzeggen met inachtneming van de eisen van redelijkheid en billijkheid. Een basisbetaalrekening kan pas geweigerd worden wanneer de bank, bij het openen daarvan, niet kan voldoen aan de bij of krachtens de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme gestelde eisen, op basis van artikel 4:71g eerste tot en met derde lid Wet Financieel Toezicht (“Wft”). Iedere burger die rechtmatig in de EU verblijft heeft op basis van de Wft in beginsel recht op toegang tot een basisbetaalrekening en het enkele feit dat een Amerikaanse cliënt geen TIN (heeft) verstrekt, acht de AFM dan ook als onvoldoende grond om dit recht tot een basisbetaalrekening in te perken.
G. Interparlementaire Conferentie Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid
Op 8 februari 2021 is het verslag van de Conferentie Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid openbaar gemaakt. In de eerste sessie is gesproken over o.a. de niet eerlijk verlopen verkiezingen in Wit-Rusland, de vergiftiging van Russische oppositieleider Aleksej Navalny en de aanblijvende spanningen tussen de EU en kandidaat-lidstaat Turkije. Tevens heeft de Hoge Vertegenwoordiger Borrell opgeroepen tot meer flexibiliteit inzake het politiek en flexibel inzetten van EU fondsen door de Europese Commissie met het oog op crises aan diverse grenzen van de EU. In de tweede sessie is het belang van nauwe betrokkenheid van nationale parlementen, waaronder het Nederlands parlement, bij de focus op versterking van het veiligheids- en defensiebeleid van de EU behandeld.
H. Kamervragen n.a.v. bericht dat DNV GL certificatie voor Nord Stream 2 intrekt
Op 12 februari 2021 zijn vragen beantwoord over het bericht dat de Noorse verzekeraar DNV GL alle technische en veiligheidscertificaten voor Nord Stream 2 intrekt. Nederlandse bedrijven wordt geadviseerd om goed op de hoogte te zijn van Amerikaanse sanctiewetgeving, in het bijzonder vanwege de recente goedkeuring van de Amerikaanse National Defense Authorization Act. Het Nederlandse kabinet verwerpt deze Amerikaanse sancties vanwege de gevolgen voor Europese bedrijven. Diverse rechters buigen zich over de rechtmatigheid van de inwerkingtreding van de Nord Stream 2-pijpleiding; momenteel loopt een hoger beroep bij het Europees Hof van Justitie, een arbitrageprocedure tegen de EU en een beroep bij het regionale Gerechtshof in Düsseldorf tegen het besluit van de Duitse energietoezichthouder om niet af te wijken van bepalingen uit de Gasrichtlijn.
I. Kamervragen n.a.v. bericht dat de Amerikaanse regering stelt dat Chinese regering zich schuldig maakt aan genocide op Oeigoeren
Op 17 februari 2021 heeft de Minister van Buitenlandse Zaken vragen beantwoord over de mededeling van de Amerikaanse regering dat China zich onder leiding van de Communistische Partij schuldig maakt aan genocide op Moslim Oeigoeren en andere minderheden in Xinjiang. De Minister geeft aan bereid te zijn nauwe samenwerking te blijven zoeken, en waar mogelijk uit te breiden, met de nieuwe Amerikaanse regering op dit terrein.
J. Lijst van vragen en antwoorden over EU-China investeringsakkoord
Op 24 februari 2021 is een lijst van vragen en antwoorden over het EU-China investeringsakkoord (Comprehensive Agreement on Investment, “CAI”) bekend gemaakt. Ondanks dat er in onderhandelingen op een aantal terreinen al vooruitgang is geboekt, ligt het huidige markttoegang bod van China nog onder het gewenste niveau van de EU. Om tot een uiteindelijk akkoord te komen, is het voor de EU essentieel om afspraken te maken over geschillenbeslechting, milieu en arbeidsstandaarden.
K. Beantwoording vragen n.a.v. aanpassing wapenexportbeleid t.a.v. Hongkong
Op 26 februari 2021 is het verslag van een schriftelijk overleg over het rapport Nederlandse Wapenexportbeleid 2019 gepubliceerd. In dit verslag zijn vragen beantwoord over de aanpassing van het wapenexportbeleid t.a.v. Hongkong, de verleende vergunning voor export van militair materieel via Turkije naar Pakistan en over het Fiche: Wijziging verordening Algemene Uniale Exportvergunning (dual-use) in verband met Brexit.
L. Brief van Minister van Buitenlandse Zaken m.b.t. repressie in Wit-Rusland
Op 8 maart 2021 is de Tweede Kamer der Staten-Generaal geïnformeerd over de uitvoering van de motie inzake EU-maatregelen tegen repressie in Wit-Rusland. In deze brief is bevestigd dat de Nederlandse regering het standpunt deelt dat de politieke repressie in Wit-Rusland toeneemt en dat als reactie op systematische repressie door de autoriteiten sinds de stembusfraude, door de EU (economische) sancties zijn opgelegd.
M. Kamerbrief m.b.t. strategische importafhankelijkheden in energiedomein
Op 8 maart 2021 is door de Tweede Kamer een brief openbaar gemaakt over de strategische importafhankelijkheden in het energiedomein. Deze brief gaat in op de ongewenste afhankelijkheden van alle dragers en de geopolitieke context daarvan (bijv. de afhankelijkheid van Russisch gas). Ook wordt aandacht besteed aan het Europese en nationale energiebeleid om diversificatie van leveranciers, energiedragers en aanvoerroutes te bevorderen en in te spelen op kansen die de energietransitie biedt.
N. Kamervragen m.b.t. nieuwe technologie en wapenbeheersing
Op 22 maart 2021 zijn antwoorden gepubliceerd m.b.t. nieuwe technologie en wapenbeheersing. Veiligheidsrisico’s van nieuwe technologieën worden onderkend, aangezien ze wijzen van oorlogvoering veranderen maar vaak ontwikkeld worden op de civiele markt en een dual-use karakter hebben, hetgeen de toegang tot technologie laagdrempelig en handhaving complex maakt. Uitgangspunt bij wapenbeheersing blijft de naleving van internationale wetten; extra maatregelen kunnen nodig zijn om verantwoord(e) ontwikkeling, verspreiding en gebruik van nieuwe technologie te garanderen. Maatregelen zien op samenwerking met bedrijven, richtlijnen voor onderzoek, productieverboden, exportcontroles op kennisoverdracht en overeenkomsten over verantwoord gebruik.
4. Overige Publicaties
A. Jaarbericht FIOD
Op 11 januari 2021 publiceert de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (“FIOD“) haar jaarbericht waarin ´de kracht van samen´ zowel nationaal als internationaal wordt benadrukt in de strijd tegen fiscale fraude en corruptie. Vooruitkijkend op 2021, ziet de FIOD een aanpak waarbij overheid, burgers, bedrijven en wetenschap samenwerken als hét antwoord.
B. Onderzoeksrapport Modernisering Nederlands Procesrecht in licht van Big Data
Op 11 januari 2021 is het rapport over De Modernisering van het Nederlands Procesrecht in het licht van Big Data gepubliceerd. Dit rapport maakt inzichtelijk dat mogelijkheden om bescherming te bieden aan individu-overstijgende rechten momenteel beperkt zijn en hier weinig mogelijkheden voor bestaan in het Nederlands civielrecht, bestuursrecht en strafrecht. Uit de studie blijkt dat er mogelijke versterkingen kunnen worden ingevoerd in het Nederlands procesrecht middels waarborgen omtrent Big Data.
C. Nieuwsbericht over zorgen over digitale veiligheid van apparatuur van Chinees bedrijf Nuctech
Op 31 januari 2021 zijn zorgen geuit over de digitale veiligheid van apparatuur van het Chinese bedrijf Nuctech. De apparatuur wordt gebruikt door de Nederlandse douane in de Rotterdamse haven, op luchthavens en in distributiecentra. Gevreesd wordt dat de Chinese regering, deels eigenaar van Nuctech, de apparatuur in zal zetten voor spionage of misbruik van verzamelde gegevens.
D. Nieuwsbericht over zorgen over levering coronavaccin Janssen
Op 1 februari 2021 heeft Bloomberg bekend gemaakt dat de EU zich ernstige zorgen maakt over de levering van het coronavaccin Janssen. Na productie in Leiden, worden de vaccins gebotteld in de VS. De VS zou de uitvoer van de afgevulde vaccins via exportbeperkingen kunnen blokkeren. Bovendien bestaat de vrees dat, indien de EU als reactie hierop forse maatregelen neemt, andere landen hun exportbeleid ook weer verder zullen aanscherpen.
Vragen?
Als u vragen heeft over een van de onderwerpen in deze nieuwsbrief of van gedachten wil wisselen over implicaties van deze actualiteiten voor uw bedrijf, dan kunt altijd u contact opnemen met BenninkAmar Advocaten. Wij staan u graag te woord en zijn bereikbaar per telefoon (+31 203085918) en per email (info@batradelaw.com).